ΛΙΠΗ ΚΑΙ ΕΛΑΙΑ

ΕΛΑΙΟΛΑΔΟ

Το ελαιόλαδο είναι ένα πολύ υγιεινό λάδι. Μια σωστή και ισορροπημένη διατροφή περιέχει απαραιτήτως ελαιόλαδο καθημερινά. Το άρωμα και η γεύση που δίνει σε όλα τα φαγητά είναι μοναδική. Όπως όλα τα έλαια, έτσι και το ελαιόλαδο πρέπει να χρησιμοποιείται με μέτρο. Τα έλαια περιέχουν λιπαρά οξέα, τα οποία διακρίνονται σε τρία είδη: κορεσμένα, μονοακόρεστα και πολυακόρεστα. Τα ζωικά λίπη περιέχουν κυρίως κορεσμένα λιπαρά οξέα, τα σπορέλαια πολυακόρεστα, ενώ το ελαιόλαδο περιέχει κυρίως μονοακόρεστα λιπαρά οξέα σε ποσοστό μέχρι και 83%. Το ελαϊκό οξύ, το βασικό συστατικό του ελαιόλαδου, αποτελεί ένα τέτοιο μονοακόρεστο λιπαρό οξύ.

Το ελαιόλαδο και η ελληνική διατροφή καταπολεμά τον καρκίνο και τις καρδιακές παθήσεις σύμφωνα με την επιστήμη. Ο αρχαίος 'Ελληνας και θεμελιωτής της ιατρικής Ιπποκράτης αναφέρθηκε στο ελαιόλαδο ως "το μέγα θεραπευτικό" και δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι για πάνω από 5.000 έτη στους μεσογειακούς πολιτισμούς, το ελαιόλαδο έχει εξυπηρετήσει τους κατοίκους της Μεσογείου με ποικίλους τρόπους.

Μόλις πρόσφατα η επιστήμη άρχισε να μαθαίνει την πραγματική αξία του ελαιολάδου. Το ελαιόλαδο, είναι πλέον γνωστό ότι, αποτρέπει την πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου, μειώνει τον κίνδυνο στεφανιαίων καρδιακών παθήσεων και αποτρέπει το σχηματισμό των ελεύθερων ριζών που μπορούν να προκαλέσουν την καταστροφή των κυττάρων μέσα στο ανθρώπινο σώμα.
Το 80% του ελαιολάδου αποτελείται από μονοακόρεστα λιπαρά οξέα, τα οποία βοηθούν να κρατηθεί σε υψηλά επίπεδα η HDL (γνωστή και ως καλή χοληστερόλη) και σε χαμηλά επίπεδα η LDL ("κακή" χοληστερόλη).

Λόγω ακριβώς αυτής της μείωσης της κακής χοληστερόλης μειώνεται και ο κίνδυνος για καρδιακή προσβολή! Έρευνες έδειξαν ότι άτομα που αρχίζουν μια διατροφή πλούσια σε ελαιόλαδο, όσπρια και λαχανικά (η γνωστή μεσογειακή δίαιτα) μετά από 2-4 χρόνια διατρέχουν κατά 50% λιγότερο κίνδυνο να πάθουν καρδιακή προσβολή!

Με τα μονοακόρεστα φυτικά του λίπη και τις 40 περίπου αντιοξειδωτικές ουσίες που περιέχει (40!!!) το ελαιόλαδο όταν καταναλώνεται με μέτρο βοηθά στην μείωση του λίπους ιδιαίτερα που βρίσκεται στην περιοχή της κοιλιάς. Αντίθετα, άλλες δίαιτες που μειώνουν τις τροφές που περιέχουν υδατάνθρακες και λιπαρές ουσίες ζωικής προέλευσης μειώνουν κυρίως το λίπος που βρίσκεται στο κάτω μέρος του σώματος (π.χ. στους γοφούς). Γιατί είναι προτιμότερη η δίαιτα πλούσια σε ελαιόλαδο; Επειδή η συσσώρευση λίπους στην περιοχή της κοιλιάς είναι πιο επικίνδυνη παρά η συσσώρευση του στο κάτω μέρος του σώματος. Παχύσαρκα άτομα που έχουν σχήμα μήλου (δηλαδή μεγάλη κοιλιά) έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για καρδιακή προσβολή από άτομα με σχήμα αχλαδιού (περιττό βάρος στο κάτω μέρος του σώματος).
Η ολεοκανθάλη είναι μια άλλη ουσία που περιέχεται στο ελαιόλαδο. Αυστραλός επιστήμονας την ανακάλυψε τυχαία όταν ενώ γευόταν διάφορα τοπικά ελαιόλαδα στην Ιταλία, παρατήρησε πως ο πόνος που είχε στον φάρυγγα του μειωνόταν, όπως όταν έπινε φάρμακο!
Έρευνες που έγιναν με βάση την ανακάλυψη αυτή έδειξαν τελικά πως η ολεοκανθάλη καταστέλλει την δράση συγκεκριμένων ενζύμων. Τα ένζυμα αυτά παράγουν τις προσταγλανδίνες, οι οποίες ερεθίζουν τα νεύρα έτσι ώστε να νιώθουμε πόνο. Με το που δοκίμαζε το ελαιόλαδο ο Αυστραλός λοιπόν, η ολεοκανθάλη που περιεχόταν σ' αυτό καταπολεμούσε τα ένζυμα ώστε να μην παράγουν προσταγλανδίνες και έτσι να μειώνεται η φλεγμονή και μαζί της και ο πόνος που ένιωθε στο λαιμό!
Το μόνο ελάττωμα του ελαιόλαδου σε σχέση με άλλες αντιφλεγμονώδεις ουσίες είναι ότι χρειάζονται πολύ μεγαλύτερες ποσότητες του για να επιτευχθεί ίδια δράση. Αυτό σε τελική ανάλυση σημαίνει για εμάς πως για να μειωθεί ο πόνος πρέπει να καταναλώνουμε μεγάλες ποσότητες ελαιόλαδου...πράγμα που σίγουρα δεν μπορεί να γίνει! Θα πρέπει λοιπόν να περιμένουμε την επιστήμη να κάνει το θαύμα της... π.χ. με ελαιόδεντρα που να παράγουν ελιές εμπλουτισμένες με ολεοκανθάλη! Όπως είπαμε, παρά την ψηλή θρεπτική του αξία το ελαιόλαδο πρέπει να καταναλώνεται με μέτρο αφού εκτός άλλων είναι και πάρα πολύ πλούσιο σε θερμίδες!

Το ελαιόλαδο επίσης ως βασική πηγή μονοακόρεστων λιπαρών οξέων, βοηθά :

Στην διατήρηση της περιεκτικότητας του αίματος σε «καλή» χοληστερίνη (HDL)

Στην μείωση της «κακής» χοληστερίνης (LDL) στο αίμα

Στην πρόληψη καρδιαγγειακών παθήσεων και στην προστασία του οργανισμού από τη στεφανιαία νόσο λόγω των ισχυρών αντιοξειδωτικών που περιέχει

Στην καλή λειτουργία του εντέρου

Στην θεραπεία του έλκους στομάχου και δωδεκαδάκτυλου, αφού διευκολύνει την πέψη

Στην μείωση των γαστρικών υγρών

Στην καλύτερη απορρόφηση του ασβεστίου από τον οργανισμό

Στο σωστό μεταβολισμό των διαβητικών και κατά συνέπεια στην ισορροπία των τιμών του σακχάρου

Στην πρόληψη του καρκίνου

Ενώ τέλος... αναζωογονεί το δέρμα!

Ο κατάλογος των θετικών στοιχείων του ελαιόλαδου, λοιπόν, είναι πολύ μακρύς και ολοένα αυξάνεται. Οι 'Ελληνες είναι οι πρώτοι σε κατανάλωση ελαιολάδου στον κόσμο. Μπορεί να καπνίζουμε περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο έθνος και να έχουμε σύστημα υγειονομικής περίθαλψης κάθε άλλο παρά ιδανικό, παρόλα αυτά όμως, ζούμε περισσότερο σε σχέση με τα υπόλοιπα έθνη και έχουμε από τα χαμηλότερα, παγκοσμίως, ποσοστά εμφάνισης καρδιακών παθήσεων και καρκίνου. Το μυστικό μπορεί να είναι στο ελαιόλαδο. Ανακαλύψτέ το μόνοι σας.

ΤΑΧΙΝΙ

Τρόφιμο το οποίο συγκαταλέγεται στη λίστα των πιο υγιεινών και θρεπτικών επιλογών, με ικανοποιητική θερμιδική απόδοση αλλά ταυτόχρονα με μεγάλη διατροφική αξία και ευεργετική δράση. Αποτελεί ιδανικό υποκατάστατο των ζωικών πρωτεϊνών, ιδιαιτέρα σε περιόδους νηστείας, αφού περιέχει σημαντική ποσότητα φυτικών πρωτεϊνών υψηλής όμως βιολογικής αξίας, που δρουν αναζωογονητικά και αντιγηραντικά για τον οργανισμό.

Ας δούμε όμως τι είναι το ταχίνι... Το ταχίνι είναι φυσικό προϊόν και παράγεται από σπέρματα διαλεγμένων σπόρων του σησαμιού (Sesamun Indicum), περνώντας από τη διαδικασία της αποφλοίωσης και της ξήρανσης. Εμφανίζεται ως πολτός, ως ελαιώδης κρέμα, αλεσμένου σησαμιού. Η ρίζα της λέξης βρίσκεται στην τουρκική γλώσσα και σημαίνει σησαμόπολτος. 
Θρεπτικά συστατικά και οφέλη για την υγεία.

Το σουσάμι έχει πολλές θρεπτικές ιδιότητες, πρωτεΐνες υψηλής βιολογικής αξίας και πολλές βιταμίνες (Β1, Β2, Ε, νιασίνη), ιδιαίτερα χρήσιμες για ευαίσθητες ηλικιακές ομάδες, όπως είναι τα παιδιά. Περιέχει 20% πρωτεΐνες, εύπεπτες, πλούσιες σε θειούχα αμινοξέα (μεθιονίνη, αργινίνη, λευκίνη, τρυπτοφάνη), τα οποία συνδυαζόμενα με τροφές που περιέχουν λυσίνη, αποκτούν μεγαλύτερη διατροφική αξία, και συνεισφέρουν στην καλή υγεία πολλών οργάνων, όπως το συκώτι και τα νεφρά.
Περιέχει επίσης υδατάνθρακες (20%) κυρίως με τη μορφή των φυτικών ινών, οι οποίες βοηθούν στην ομαλή λειτουργία του γαστρεντερικού συστήματος, καθώς και καλής ποιότητας λίπος (50%), κυρίως μονοακόρεστα ή πολυακόρεστα λιπαρά οξέα (ω-6), που συμβάλλουν στη μείωση της χοληστερόλης (της ολικής και της ‘κακής’).  Σε σύγκριση με άλλα γλυκά, όπως η σοκολάτα και τα παράγωγά της, το ταχίνι υπερτερεί διότι περιέχει ελάχιστα κορεσμένα λιπαρά.
Είναι πλούσιο σε ασβέστιο (κατά της οστεοπόρωσης), σίδηρο (σωματική και πνευματική ευεξία), κάλιο, ψευδάργυρο (αυξάνει την άμυνα του οργανισμού), φώσφορο, μαγνήσιο (δρα καταπραϋντικά, ηρεμιστικά, μειώνει τους πονοκεφάλους και τις ημικρανίες), μαγγάνιο, σελήνιο (αντιοξειδωτική δράση), χαλκό (μειώνει τους πόνους των αρθρώσεων), ενώ είναι καλή πηγή φυτοστερολών και λιγνανών (σεσαμίνη, σεσαμολίνη) που δρουν αντιοξειδωτικά, αποτοξινωτικά και φαρμακευτικά (μειώνουν την χοληστερίνη και την υπέρταση) στον οργανισμό (Yale J Biol Med. 2006).
Η βιταμίνη Ε που περιέχεται (σε μεγαλύτερο ποσοστό από το ελαιόλαδο), δρα προστατευτικά στον οργανισμό από τις φθορές που προκαλούν οι παραγόμενες ελεύθερες ρίζες και τα υποπροϊόντα μεταβολισμού. Διαθέτει επίσης αντικαρκινική δράση (Ca μαστού) και ανασταλτική σε χρόνιες παθήσεις (καρδιαγγειακές παθήσεις, καταρράκτης, διαβήτης, νόσος Alzheimer, Parkinson). Δεν περιέχει καθόλου χοληστερίνη.
Αντιλαμβανόμαστε επομένως ότι η φύση δια μέσου των τροφίμων της, δεν μας προσφέρει μόνο τα θρεπτικά συστατικά που απαιτούνται για την επιβίωση μας. Μας δίνει απλόχερα πολύτιμες δραστικές ουσίες που μας θωρακίζουν και μας προστατεύουν από νοσήματα φθοράς, αυξάνοντας έτσι το προσδόκιμο επιβίωσης.
Προτεινόμενος τρόπος μαγειρέματος. Έχει πολλές εφαρμογές τόσο στη μαγειρική όσο και τη ζαχαροπλαστική. Ιδανικό συμπλήρωμα για το πρωινό (ψωμί με ταχίνι και μέλι), τις σαλάτες και τις σάλτσες. Αποτελεί κύριο συστατικό του χαλβά, γίνεται επίσης ταχινόσουπα, ταχινόπιτα, ταχινοκουλουράκια, χούμους, ενώ μερικοί ρίχνουν ταχίνι στον καφέ τους.

ΙΧΘΥΕΛΑΙΟ

Το ιχθυέλαο βοηθα : α)Την καρδιά, β) Το αίμα, γ) Τους συνδέσμους, δ) το γαστρεντερικό, ζ) Τον εγκέφαλο. Το ιχθυέλαιο είναι μοναδικό πανίσχυρο φάρμακο πολλαπλής χρησιμότητος που μας προσφέρει η φύση και ΟΧΙ το χημικό οπλοστάσιο! Ανήκει στην κατηγορία των..απαραιτητων λιπαρων οξεων μακρας αλυσσιδας με 25+ μόρια άνθρακα..
Το ιχθυέλαιο το βρίσκουμε στα λιπαρά, ταπεινά, ψάρια,που ευτυχώς μας παρέχει άφθονα ο τόπος μας! Μακροχρόνιες και επίπονες έρευνες έδειξαν ότι : Αυτό το εντελώς ιδιαίτερο λίπος ειναι τόσο απαραίτητο για τα κύτταρα, ώστε αυτά να δυσλειτουργούν χωρίςτην παρουσία του..προκαλώντας μιαν αλυσσιδωτή αντίδραση που τα φθειρει ανεπανόρθωτα..τοσο ώστε σήμερα να μπορούμε με μεγάλη βεβαιότητα να πούμε οτι : χωρις ω3 λιπαρα οξέα, το σώμα - σε κυτταρικό επίπεδο- καταρρεει.. Ο λόγος αυτής της δραματικής, πλήν όμως όχι ορατής, άμεσα αισθητής κατάρευσης,είναι ότι: το ιχθυέλαιο , ουσιαστικά, ελεγχει την συμπεριφορά των κυττάρων..και κατ επέκταση τη λειτουργία όλου του σώματος!
Μιά μικρή ανισορροπία αυτών των τόσο παρεξηγημένων λιπαρών οξέων στα κύτταρα μπορει να απορρυθμίσει όλο το σώμα! Τα ω3 λιπαρά οξέα ρυθμιζουν τις βίαιες φλεγμονωδεις επιθεσεις των κυττάρων σε άλλα κύτταρα..ενισχυουν την αντιοξειδωτική άμυνα του οργανισμού..ρυθμιζουν την δίοδο των ηλεκτρο-χημικών μηνυμάτων στον εγκέφαλο και στα κύτταρα της καρδιάς.. Οι θεραπευτικές ιδιότητες του ιχθυελαίου , έχουν απίστευτη ευρύτητα και το πιό σπουδαίο : ειναι απολυτα τεκμηριωμενες επιστημονικά, άλλο αν οι διάφορες σκοπιμότητες, δεν επιτρεπουν να προβληθεί το θέμα..
ΑΣ ΔΟΥΜΕ ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΑ Ω3 ΛΙΠΑΡΑ ΟΞΕΑ..
Είναι μακρές αλυσσίδες λιπαρών οξέων, που απαντώνται κυριως στα λιπαρά ψάρια: σκουμπρι , σαρδελλα, σολομο, ρεγγα, αλλά και στα καρυδια, στο λινέλαιο, και στην ελαιοκράμβη. Διακρίνονται σε δύο τύπους :
ΤΟ ΕΡΑ (Εκοσιπεντανοϊκό οξύ, με 25 μορια ανθρακα), και το DHA (Εικοσιεξανοϊκό οξύ, με 26 μόρια άνθρακα). Εκτός απ τα ψάρια , μπορούμε να τα βρούμε στο φαρμακευτικο  ιχθυελαιο. Τα ω3λιπαρά οξέα καταπολεμουν :
Φλεγμονες  Γενικως, οι οποίες προκαλούνται από χημικές ενώσεις και δινουν  πονο : στις  αρθρωσεις και στο βλενογονο  του εντερου. Προκαλώντας : αρθριτιδες, ασθμα, Kολιτιδες, ψωριαση, αρτηριτιδες. Ολα τα παραπάνω νοσογόνα στοιχεία, δημιουργούνται από τη μεγάλη συγκέντρωση ενός άλλου είδους λιπαρών οξέων μακράς αλυσσίδας, συγγενικού με τα ω3, τα ω6 λιπαρά οξέα, που βρίσκονται :  στα φυτικα λαδια, καλαμποκελαιο,  ηλιελαιο,  βαμβακελαιο,  σογελαιο. Aναλογισθείτε τώρα πόσα βιομηχανοποιημένα τρόφιμα καταναλώνουμε, μη γνωρίζωντας οτι περιέχουν άγνωστες ποσότητες αυτών των ω6 λιπαρών οξέων... Ενα μπισκότο, ένα κουλουράκι, μια τυρόπιτα, κάθετι που φτιάχνεται με φύλλο κρούστας, κάθε σνάκ, που στα συστατικά του αναγράφει : φυτικα ελαια ή φυτικο λιπος, εννοει, τα φοβερα  τrans λιπαρα… μαργαρινες κλπ, ή στην πιό..αθώα του έκδοση, ηλιέλαιο, σογιέλαιο, ή αραβοσσιτέλαιο. Κι αυτό γιατί όλα τα παραπάνω αντεχουν στο χρόνο και στα ράφια των καταστημάτων..ενώ το ελαιόλαδο ταγγίζει και το σκεύασμα χαλάει.
Χαμηλα επίπεδα DHA συνδέονται με : καταθλιψη, επιθετικη συμπεριφορα, εγκεφαλικες βλαβες, αλτσχαϊμερ, αννοια.
Η παρουσία DHA στον εγκέφαλο,διευκολύνει τη σεροτονίνη στη μεταφορά νευρικών ώσεων και μηνυμάτων. Αν οι μεμβράνες των εγκεφαλικών κυττάρων έχουν DHA είναι υγρές και ευέλικτες, σε σχέση με το ζωϊκό κεκορεσμένο λίπος, όπου είναι σκληρές και άκαμπτες.. Αν οι μεμβράνες των εγκεφαλικών κυττάρων δεν παίρνουν τον κατάλληλο τύπο λιπαρων οξέων, η μεταφορά των μηνυμάτων δεν ολοκληρωνεται. Αυτό σημαίνει : διαταραχες στη διαθεση στη συγκεντρωση στη μνημη στη προσοχη στη συμπεριφορα. Τα ω3 λιπαρα οξέα ΕΙΝΑΙ ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ για την σωστή ανάπτυξη του εγκεφάλου : στα εμβρυα  στα βρεφη στα παιδια, αλλά και για τη λειτουργία του εγκεφάλου στους ενηλίκους..
Ποσο ιχθυελαιο  πρεπει  να παιρνουμε;
Δεν είναι κάτι σταθερό η δοσολογία. Εξαρτάται από το πόσο ψάρι καταναλώνουμε εβδομαδιαίως. Αν τρώμε λιπαρά ψάρια, όπως σκουμπρί, σαρδέλλα, γαύρο (όχι τηγανητο), σολομό, τρείς φορές την εβδομάδα, καλύπτουμε τις ανάγκες του οργανισμού σε Ω3 λιπαρά οξέα. Η προφύλαξη πάντως σε κάθε περίπτωση, από στεφανιαία νόσο, κ.λ.π. ειναι το ιχθυελαιο. Ισως η λήψη απο όλους 300-600mg ιχθυελαίου προληπτικά, τους βοηθούσε στη πρόληψη απόφραξης των αρτηριών και στην αποτροπή καρδιακών ανακοπών.
ΕΡΩΤΗΣΗ: Πόσο ασφαλές είναιτο ιχθυέλαιο που κυκλοφορεί στην αγορά; Ο Δρ Lift καθηγητής στο Harvart Univercity δηλώνει κατηγορηματικά ότι: Το ιχθυέλαιο σε υγρή μορφή, ή σε κάψουλες..ισως είναι ασφαλέστερο απ την κατανάλωση ωρισμένων ψαριών, που αλιεύονται σε ύποπτα νερά. Το ιχθυέλαιο που παίρνουμε στα φαρμακεία, καθαρίζεται απο τις επικίνδυνες ουσίες, όπως είναι ο υδράργυρος και άλλα βαρειά μέταλλα , που δυστυχώς γεμίζουν τις θάλασσες οι διάφορες βιομήχανίες με τα απόβλητά τους. Ας κάνουμε ένα απλό πείραμα με το ιχθυέλαιο που προμηθευτήκαμε από το φαρμακείο μας : Το βάζουμε σ ένα μικρό ποτηρακι στο ψυγείο στους +8 βαθμούς. Πρέπει να παραμείνει λεπτορευστο και να μην γαλακτοποιηθεί, όπως ας πούμε το ελαιόλαδο, που είναι μονοακόρεστο. Ακόμα το χρώμα του πρέπει να είναι ανοικτόχρωμο, οχι σκούρο.
ΠΡΟΣΟΧΗ: Το μουρουνελαιο, δεν είναι σωστό να χρησιμοποιείται περισσότερο από 2 μήνες το χρόνο. Περιέχει λιποδιαλυτές βιταμίνες, που μπορεί να είναι τοξικές για το συκώτι.

ΈΛΑΙΟ ΝΥΧΤΟΛΟΥΛΟΥΔΟΥ, Ω-6 (GLA)

Τα έλαια από σπόρους φυτών περιέχουν απαραίτητα λιπαρά οξέα (EFAs) σε διαφορετικές αναλογίες, συμπεριλαμβανομένων των ωμέγα-6 λιπαρών οξέων. Τα EFAs είναι πολυακόρεστα λιπαρά οξέα. Είναι απαραίτητα για την ανθρώπινη υγεία επειδή εμπλέκονται στη λειτουργικότητα και τη σταθερότητα όλων των κυτταρικών μεμβρανών. Βοηθούν στη διατήρηση της υγείας του δέρματος και της διαπερατότητάς του στο νερό. Είναι χρήσιμη πηγή ενέργειας και απαιτούνται για την παραγωγή των προσταγλανδινών, των προστακυκλινών και άλλων παραγόντων που είναι γνωστοί ως εικοσανοειδή.
Το λινολεϊκό οξύ (LA, ωμέγα-6 λιπαρό οξύ) μπορεί να μετατραπεί στο σώμα σε γάμμα λινολενικό οξύ (GLA). Το GLA είναι ένα σημαντικό ενδιάμεσο προϊόν στη μεταβολική μετατροπή του LA σε προσταγλανδίνη Ε1 (PGE1), μια ουσία με δράση όμοια με των ορμονών. Ουσιαστικά, το μονοπάτι είναι το εξής: το λινολεϊκό οξύ (LA) μετατρέπεται σε γάμμα λινολενικό οξύ (GLA), το οποίο μετατρέπεται σε διομο-γάμμα λινολενικό οξύ, το οποίο με τη σειρά του μετατρέπεται στην τελική ουσία, την προσταγλανδίνη E1 (PGE1). Οι προσταγλανδίνες οδηγούν στο σχηματισμό προστακυκλινών, οι οποίες είναι από τους πιο ισχυρούς γνωστούς παρεμποδιστές της συσσώρευσης των αιμοπεταλίων. Επίσης, χαλαρώνουν τα αρτηριακά τοιχώματα και προάγουν τη μείωση της πίεσης του αίματος (1). Για να επιτευχθεί το παραπάνω μονοπάτι το σώμα παράγει το ένζυμο delta-6-desaturase, ωστόσο μπορεί για ποικίλους λόγους ορισμένα άτομα να μην παράγουν αρκετή ποσότητα αυτού του ενζύμου. Η κακή διατροφή, η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ, ορισμένοι τύποι φαρμάκων, το άγχος και η ύπαρξη υπερβολικών ποσοτήτων ζάχαρης ή κόκκινου κρέατος στη διατροφή συνεισφέρουν στη μη αποτελεσματική μετατροπή του LA σε GLA και του GLA σε PGE1. Το έλαιο νυχτολούλουδου είναι πλούσιο σε ωμέγα-6 λιπαρά οξέα και είναι μια σημαντική πηγή φυσικού GLA. Άλλες πηγές GLA είναι η μποράντζα (borage), οι σπόροι άρβουτου (είδος φραγκοστάφυλου) και η σπιρουλίνα, αλλά το GLA του ελαίου νυχτολούλουδου είναι το πιο αποτελεσματικό. Το GLA μετατρέπεται στο σώμα στην hormone-like αντιφλεγμονώδη προσταγλανδίνη Ε1.
Το νυχτολούλουδο (Evening Primrose, Oenotherae) είναι ένα μέλος της οικογένειας του επιλόβιου του στενόφυλλου. Το κοινό του όνομα προέρχεται από τα κίτρινα άνθη του που ανθίζουν κατά κύριο λόγο τη νύχτα. Όταν ωριμάσουν, γίνεται συγκομιδή των σπόρων οι οποίοι υφίστανται διαδικασία πίεσης υπό ψυχρό για να απελευθερωθεί το έλαιο. 

Η διατροφή περιέχει φυσιολογικά επαρκή ποσότητα λινολεϊκού οξέος που προέρχεται κατά κύριο λόγο από έλαια λαχανικών. Ωστόσο, το πρώτο στάδιο του μονοπατιού (LA προς GLA) που οδηγεί στο σχηματισμό της προσταγλανδίνης Ε1 μπορεί εύκολα να παρεμποδιστεί. Μεταξύ των γνωστών παρεμποδιστών αυτού του μονοπατιού είναι οι ακόλουθοι :

ιοί, καρκινογόνα, χοληστερόλη, κορεσμένα λιπαρά οξέα, trans λιπαρά οξέα, αλκοόλ, ανεπαρκής ινσουλίνη, υπερβολική διατροφική λήψη άλφα-λινολενικού οξέος (που απαντάται στα έλαια του λιναρόσπορου και του άρβουτου), ακτινοβολία, γήρανση κλπ. Επομένως, μια πηγή καθαρού GLA από τη διατροφή μπορεί να είναι εξαιρετικά ωφέλιμη αφού προσπερνά αυτές τις πιθανές παρεμποδίσεις. Το σώμα μπορεί να συνθέσει προσταγλανδίνες μόνο από τα απαραίτητα πολυακόρεστα λιπαρά οξέα αν υπάρχουν βέβαια οι απαραίτητες βιταμίνες, μέταλλα και ένζυμα.
Ωφέλιμη δράση του GLA Ποικίλα θρεπτικά συστατικά απαιτούνται για τα διαφορετικά στάδια του μονοπατιού παραγωγής των προσταγλανδινών.

Ο ψευδάργυρος (Zn), το μαγνήσιο (Mg), η βιοτίνη και η βιταμίνη B6 απαιτούνται για το πρώτο στάδιο του μονοπατιού, δηλαδή τη μετατροπή του LA σε GLA. Το σελήνιο (Se), η βιταμίνη C, η νιασίνη και ο ψευδάργυρος απαιτούνται για την επακόλουθη μετατροπή του GLA σε προσταγλανδίνη Ε1 που μπορεί να ωφελήσει το ανοσοποιητικό σύστημα, την κυκλοφορία του αίματος και τον εμμηνορροϊκό κύκλο.
> Πίεση του Αίματος Έχει αποδειχθεί με μελέτες ότι το GLA από έλαιο νυχτολούλουδου μειώνει σημαντικά την πίεση του αίματος και μπορεί επίσης να αποτρέψει την εμφάνιση υπέρτασης (2).
> Διαβητική Νευροπάθεια
Το έλαιο νυχτολούλουδου μπορεί να είναι αποτελεσματικό στη θεραπεία της διαβητικής νευροπάθειας, η οποία περιλαμβάνει πόνο ή/και μούδιασμα λόγω βλαβών στα νεύρα (3).
> Σύνδρομο Ξηρού Οφθαλμού (με φλεγμονή) Σε μελέτη που πραγματοποιήθηκε για να εκτιμηθεί η αποτελεσματικότητα και η αντιφλεγμονώδης δράση του LA και του GLA στα μάτια ασθενών με σύνδρομο ξηρού οφθαλμού, αποδείχθηκε ότι η θεραπεία με LA και GLA και τα τεχνητά δάκρια μειώνουν τη φλεγμονή στην επιφάνεια του ματιού και βελτιώνουν τα συμπτώματα του ξηρού οφθαλμού (4).
> Καρδιά και Χοληστερόλη Έχει αποδειχθεί ότι το έλαιο νυχτολούλουδου μπορεί να μειώσει τα υψηλά επίπεδα της χοληστερόλης στο πλάσμα του αίματος (Ref: Lipids, 1997,32;10:1069-1074). Έχει επίσης αποδειχθεί ότι η λήψη ελαίου νυχτολούλουδου με συμπλήρωμα μειώνει τη συσσώρευση των αιμοπεταλίων σε εκείνους που ακολουθούν μια διατροφή με φυσιολογικά ή υψηλά επίπεδα λιπών (5).
> Πολλαπλή Σκλήρυνση ή Σκλήρυνση κατά Πλάκας Το έλαιο νυχτολούλουδου χρησιμοποιείται συχνά από εκείνους που υποφέρουν από σκλήρυνση κατά πλάκας (6).

Το ασυνήθιστο πρότυπο λιπαρών οξέων που απαντάται σε όσους υποφέρουν από σκλήρυνση κατά πλάκας μπορεί να επιστρέψει στο φυσιολογικό μέσα σε λίγους μήνες από τη λήψη ελαίου νυχτολούλουδου.
> Προεμμηνορροϊκό Σύνδρομο (PMS) Το έλαιο νυχτολούλουδου έχει χρησιμοποιηθεί με επιτυχία σε γυναίκες με PMS. Το PMS φαίνεται να συνδέεται με μια ήπια ανωμαλία του μεταβολισμού των λιπαρών οξέων με αποτέλεσμα τη μη αποτελεσματική μετατροπή των λιπαρών οξέων σε προσταγλανδίνη Ε1 (PGE1). Έχει προταθεί ότι η προσταγλανδίνη Ε1 μπορεί να μειώνει τη βιολογική δράση της προλακτίνης που ευθύνεται για μερικά συμπτώματα του PMS (7). Ωστόσο, δεν υποστηρίζουν όλες οι μελέτες αυτό τον ισχυρισμό (8).
Σε μια μελέτη, τα συμπτώματα της πρησμένης κοιλιάς και της ενόχλησης στο στήθος εξαλείφθηκαν στο 95% των γυναικών που έλαβαν μέρος, η οξυθυμία στο 80%, η κατάθλιψη στο 74%, τα πρησμένα δάχτυλα και οι πρησμένοι αστράγαλοι στο 79% και η νευρικότητα στο 53%. Τα μόνα δύο συμπτώματα που επέμειναν σε περισσότερες από τις μισές γυναίκες ήταν η κόπωση και οι πονοκέφαλοι (9).
> Ρευματοειδής Αρθρίτιδα Σε μια μελέτη με 49 ασθενείς με χρόνιο πρόβλημα αρθρίτιδας που λάμβαναν μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα (NSAIDs), δόθηκε είτε έλαιο νυχτολούλουδου είτε έλαιο νυχτολούλουδου μαζί με ιχθυέλαια. Το 60% των ασθενών αυτών μπόρεσε να διακόψει τελείως τη λήψη των NSAIDs και ένα άλλο 25% μπόρεσε να μειώσει τη δόση των NSAIDs στο μισό. Το έλαιο νυχτολούλουδου με ιχθυέλαια ήταν ελαφρώς πιο αποτελεσματικό από το έλαιο νυχτολούλουδου μόνο του (10).

Γιατί τα Απαραίτητα Λιπαρά Οξέα ονομάζονται Απαραίτητα; Τα απαραίτητα λιπαρά οξέα ονομάζονται έτσι επειδή είναι απαραίτητα για τη ζωή και δεν μπορούν να συντεθούν από το σώμα αλλά πρέπει να ληφθούν με τη διατροφή, για παράδειγμα από φυτά και ιχθυέλαια. Υπάρχουν δύο τύποι απαραίτητων λιπαρών οξέων, τα ωμέγα-3 και τα ωμέγα-6. Τα απαραίτητα λιπαρά οξέα είναι πολυακόρεστα λιπαρά οξέα που είναι ωφέλιμα για την υγεία σε μέτριες ποσότητες. Περίπου 6% της συνολικής πρόσληψης ενέργειας πρέπει να προέρχεται από τα πολυακόρεστα λίπη.
Τα μη απαραίτητα λίπη είναι κορεσμένα λίπη, υδρογονοποιημένα λίπη, το λαρδί, το εμπορικό λάδι μαγειρέματος, λάδια που χρησιμοποιούνται σε γλυκίσματα, μπισκότα, οι περισσότερες μαργαρίνες κλπ. Όχι περισσότερη από το 10% της συνολικής πρόσληψης ενέργειας πρέπει να προέρχεται από κορεσμένα λίπη. Η μεγάλη ποσότητα κορεσμένων λιπών, trans λιπών ή υδρογονοποιημένων λιπών καταστρέφει το πραγματικό όφελος των πολυακόρεστων λιπών στο σώμα παρεμποδίζοντας τους υποδοχείς των PUFA.
Παθολογικές Καταστάσεις του Δέρματος
Πολλές μελέτες έχουν γίνει, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια, για το μεταβολισμό των απαραίτητων λιπαρών οξέων και της τροποποίησής του στο ατοπικό έκζεμα. Το ατοπικό έκζεμα αποτελεί μια κοινή κληρονομούμενη παθολογική κατάσταση του δέρματος που μπορεί να προκληθεί από μια ήπια κληρονομική ανωμαλία των απαραίτητων λιπαρών οξέων (EFAs).
Σε ασθενείς με ατοπικό έκζεμα έχουν παρατηρηθεί χαμηλά επίπεδα απαραίτητων λιπαρών οξέων. Φαίνεται να υπάρχει καλή απόκριση των ασθενών σε υψηλές δόσεις λινολεϊκού οξέος, αν και μια πρόσφατη έρευνα έδειξε ότι ενώ τα επίπεδα του λινολεϊκού οξέος είναι αρκετά υψηλά στο αίμα και το λιπώδη ιστό των ασθενών με ατοπικό έκζεμα, οι μεταβολίτες του λινολεϊκού οξέος (με το GLA να είναι ένας από αυτούς) δεν είναι όσο υψηλοί θα έπρεπε. Η χορήγηση GLA έχει γενικά βρεθεί ότι βελτιώνει την κατάσταση του δέρματος (11).
Το έλαιο νυχτολούλουδου έχει χρησιμοποιηθεί με επιτυχία σε ασθενείς με ατοπικό έκζεμα. Μια διπλή τυφλή διασταυρούμενη μελέτη με ενήλικες που λάμβαναν 4, 8 ή 12 x 500mg κάψουλες ημερησίως και παιδιά που λάμβαναν 4 ή 8 x 500mg κάψουλες ημερησίως έδειξε ότι το έλαιο νυχτολούλουδου επέφερε σημαντική κλινική βελτίωση της δερματίτιδας, κυρίως στις υψηλότερες δόσεις (12).
Το έλαιο νυχτολούλουδου έχει χρησιμοποιηθεί αποτελεσματικά για πολλούς σκοπούς. Μπορεί να ληφθεί σε μορφή κάψουλας που περιέχει το έλαιο ή κατευθείαν σε υγρή μορφή ως έλαιο. Για καλύτερα αποτελέσματα πρέπει η περιεκτικότητα σε GLA να είναι τουλάχιστον 10%. Πρέπει να λαμβάνεται πάντα υπόψη ότι το έλαιο είναι ευαίσθητο και μπορεί να οξειδωθεί εύκολα και πολύ γρήγορα με την έκθεση στο οξυγόνο, επομένως οι κάψουλες προσφέρουν μια ασφαλή φρέσκια δόση κάθε φορά. Το έλαιο νυχτολούλουδου μπορεί να χρησιμοποιηθεί άφοβα σε επίπεδα μέχρι 5-6g ημερησίως*.
* Τα υψηλά επίπεδα ελαίου νυχτολούλουδου πρέπει να αποφεύγονται από τους επιληπτικούς αφού μπορεί να επιδεινώσουν ένα συγκεκριμένο τύπο επιληψίας (επιληψία του κροταφικού λοβού, temporal lobe epilepsy). Επίσης, το έλαιο νυχτολούλουδου προτείνεται να μην λαμβάνεται μαζί με φάρμακα για τη σχιζοφρένεια. Ενίοτε μπορεί το έλαιο νυχτολούλουδου να προκαλέσει ναυτία, πονοκεφάλους ή εξανθήματα στο δέρμα την πρώτη φορά που θα ληφθεί, τα συμπτώματα αυτά όμως μπορούν να περιοριστούν αν ληφθεί μαζί με κάποιο γεύμα.

ΚΟΡΕΣΜΕΝΑ ΛΙΠΑΡΑ : Ο αόρατος εχθρός της καρδιάς.

Αντικατάστησε τα τηγανιτά με τα ψητά και τη φέτα με το τριμμένο τυρί, αν θες να περιορίσεις τον κίνδυνο καρδιοπάθειας. Ο λόγος; Τα κορεσμένα λιπαρά. Αυτό υποστηρίζει ο βρετανικός οργανισμός FSA (Food Standards Agency), στόχος του οποίου είναι η ενημέρωση των καταναλωτών σχετικά με τις βλαβερές επιπτώσεις των κορεσμένων λιπαρών, στις οποίες συμπεριλαμβάνονται η απόφραξη των αρτηριών και τα καρδιακά νοσήματα. Αν και οι περισσότεροι δηλώνουν ότι γνωρίζουν τους κινδύνους των κορεσμένων λιπαρών, δεν τους συσχετίζουν απαραίτητα με τις τροφές που καταναλώνουν και τις ασθένειες της καρδιάς, τονίζει το FSA.

Σε έρευνα που διεξήγαγε σε δείγμα 3.219 ατόμων, σχεδόν όλοι είχαν ακούσει για τα κορεσμένα λιπαρά και τα τρία πέμπτα (61%) πίστευαν ότι θα έπρεπε να τα καταναλώνουν σε μικρότερες ποσότητες. Αλλά μόλις το ένα πέμπτο (19%) είχε σκοπό να περιορίσει την κατανάλωσή τους.

Σχεδόν οι μισοί (48%) θεωρούσαν ότι δεν υπήρχε λόγος ανησυχίας για την ποσότητα κορεσμένων λιπαρών αν, για παράδειγμα, γυμνάζονταν τακτικά, δεν ήταν υπέρβαροι ή έτρωγαν πολλά φρούτα και λαχανικά.

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα βρετανικής έρευνας σε εθνικό επίπεδο, το 2003, το 90% των παιδιών, το 88% των αντρών και το 83% των γυναικών κατανάλωναν υπερβολικά πολλά κορεσμένα λιπαρά.

Οι γυναίκες και τα παιδιά ηλικίας 5-10 ετών δεν πρέπει να τρώνε περισσότερο από 70 γρ. λιπαρών την ημέρα και μόλις τα 20 γρ. από αυτά επιτρέπεται να είναι κορεσμένα λιπαρά. Οι άντρες δεν πρέπει να τρώνε πάνω από 95 γρ., με ανώτατο επιτρεπτό όριο κορεσμένων λιπαρών τα 30 γρ. Η υπερβολική κατανάλωσή τους αυξάνει τη χοληστερίνη, βασικός παράγοντας για στεφανιαία νόσο, καρδιακή προσβολή και εγκεφαλικό.

Σύμφωνα με τον επικεφαλής του FSA, Tim Smith, υπάρχουν εύκολοι τρόποι για να περιορίσουμε τις ποσότητες κορεσμένων λιπαρών: «Πρέπει να τρώμε άπαχο κρέας και λίγο λιγότερο τυρί, να προτιμούμε γάλα με χαμηλά λιπαρά και να τρώμε υγιεινά σνακ, μειώνοντας τα κέηκ και τα μπισκότα».

Ρίχνοντας μια πιο προσεκτική ματιά στα κορεσμένα λιπαρά.

Πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι κάποια είδη κορεσμένων λιπαρών εξυπηρετούν σημαντικές λειτουργίες του σώματος. Ωστόσο, αυτό δεν αντιτίθεται στη σύσταση για τη μείωση της κατανάλωσης κορεσμένου λίπους στη διατροφή του ανθρώπου.

Η δομή των κορεσμένων λιπαρών. Τα τριγλυκερίδια, ο κύριος εκπρόσωπος της ομάδας των λιπαρών στη διατροφή του ανθρώπου, αποτελούνται από ένα μόριο γλυκερόλης και τρία λιπαρά οξέα, και η χημική δομή τους έχει το σχήμα πιρουνιού. Τα λιπαρά οξέα αποτελούνται από άτομα άνθρακα, υδρογόνου και οξυγόνου, τα οποία συγκροτούν μία ανθρακική αλυσίδα, που έχει ένα οξύ στο ένα της άκρο. Τα κορεσμένα λιπαρά οξέα περιέχουν το μέγιστο αριθμό ατόμων υδρογόνου που μπορούν να συγκρατήσουν και κανέναν διπλό δεσμό (ενώ τα ακόρεστα λιπαρά οξέα έχουν έναν ή περισσότερους διπλούς δεσμούς). Στη φύση συναντάμε αρκετά είδη κορεσμένων λιπαρών οξέων και η μόνη διαφορά μεταξύ τους είναι ο αριθμός των ατόμων άνθρακα που υπάρχουν στην αλυσίδα τους. Στην πραγματικότητα, τα τρόφιμα περιέχουν ένα μείγμα διαφόρων τύπων κορεσμένων και ακόρεστων λιπαρών οξέων.

Ο Πίνακας 1 παρουσιάζει συνήθη κορεσμένα λιπαρά οξέα, που υπάρχουν στη φύση και τυπικές διατροφικές πηγές τους.

Πίνακας 1.  Συνήθη κορεσμένα λιπαρά οξέα που υπάρχουν στη φύση και τυπικές διατροφικές πηγές τους

Ονομασία λιπαρού οξέος	Μήκος Ανθρακικής Αλυσίδας	Τυπικές διατροφικές πηγές. (Περιέχουν, επίσης, και άλλους τύπους λιπαρών οξέων)
Βουτυρικό οξύ	4	Βούτυρο, λίπος γαλακτοκομικών προϊόντων
Λαυρικό οξύ	12	Έλαιο καρύδας
Μυριστικό οξύ	14	Έλαιο καρύδας, λίπος γαλακτοκομικών προϊόντων
Παλμιτικό οξύ	16	Φοινικέλαιο, λίπος κρέατος και γαλακτοκομικών προϊόντων
Στεατικό οξύ	18	Λίπος κρέατος και βούτυρο του κακάο

Τα κορεσμένα λιπαρά στο σώμα

Όλες οι λιπαρές ουσίες, συμπεριλαμβανομένων των κορεσμένων λιπαρών, μάς προσφέρουν ενέργεια σε συμπυκνωμένη μορφή. Επιπρόσθετα, το λίπος είναι απαραίτητο, γιατί είναι φορέας  των λιποδιαλυτών βιταμινών Α, D, E και K στο σώμα. Ακόμα, όταν αυτό εναποτίθεται στις αποθήκες λίπους, περιβάλλει τα όργανα, απορροφά τους κραδασμούς και, συνεπώς,τα προστατεύει. Πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι συγκεκριμένα κορεσμένα λιπαρά οξέα έχουν τις δικές τους σημαντικές βιολογικές δράσεις στον οργανισμό :

·                     Το βουτυρικό οξύ ρυθμίζει την έκφραση αρκετών γονιδίων και μπορεί να παίξει κάποιον ρόλο στην πρόληψη του καρκίνου, μέσω της αναχαίτισης της ανάπτυξης των καρκινικών κυττάρων.

·                     Το παλμιτικό οξύ εμπλέκεται στη ρύθμιση ορμονών.

·                     Το παλμιτικό και το μυριστικό οξύ εμπλέκονται στο μηχανισμό μετάδοσης σήματος σε κυτταρικό επίπεδο και στην ανοσοποιητική λειτουργία του οργανισμού.

Άλλες δράσεις των κορεσμένων λιπαρών οξέων, για τις οποίες, όμως, χρειάζεται περισσότερη έρευνα σε ανθρώπους είναι:

·                     Το μυριστικό οξύ μπορεί να ρυθμίζει τη διαθεσιμότητα των πολυακόρεστων λιπαρών οξέων,  όπως του εικοσιδυα-εξα-εν-οϊκού οξέος (DHA).

·                     Το λαυρικό οξύ μπορεί να αποτελέσει την πρώτη ύλη για την παραγωγή των ωμέγα-3 λιπαρών οξέων (όταν αυτά δεν είναι διαθέσιμα μέσω της διατροφής).

Εντούτοις, το κορεσμένο λίπος μπορεί να επηρεάσει σημαντικά τα επίπεδα της ολικής χοληστερόλης πλάσματος και της LDL (κακής) χοληστερόλης. Υπάρχουν, όμως, σημαντικές διαφορές ανάμεσα στην αυξητική επίδραση που προκαλούν τα διαφορετικά κορεσμένα λιπαρά οξέα στα επίπεδα της χοληστερόλης.² Η αυξητική αυτή επίδραση είναι γενικά μεγαλύτερη για τα λιπαρά οξέα μεσαίας αλύσου (π.χ. λαυρικό C12:0, μυριστικό C14:0 και παλμιτικό C16:0) σε σχέση με τα λιπαρά οξέα μακράς αλύσου (π.χ. στεατικό οξύ C18:0). Το στεατικό οξύ δεν αυξάνει τη χοληστερόλη πλάσματος στον ίδιο βαθμό με το μυριστικό, το λαυρικό και το παλμιτικό οξύ, επειδή μετατρέπεται στη μονοακόρεστη μορφή του (ελαϊκό οξύ C18:1) στο συκώτι πολύ αποτελεσματικά.

Βήματα προς μια πιο υγιεινή διατροφή

Η μέγιστη συνιστώμενη ποσότητα κατανάλωσης κορεσμένου λίπους είναι ≤10% των θερμίδων στη διατροφή. Ο μέσος Ευρωπαίος καταναλώνει σήμερα πολύ περισσότερο κορεσμένο λίπος από τη μέγιστη συνιστώμενη ποσότητα (περίπου 15% των θερμίδων). Έτσι, οι προσπάθειες για μείωση της πρόσληψης κορεσμένου λίπους από τη διατροφή θα πρέπει να

συνεχιστούν, δίνοντας ιδιαίτερη προσοχή στο προφίλ των λιπαρών οξέων που έχουν τα διαφορετικά τρόφιμα.

Οι κύριες πηγές κορεσμένου λίπους στη διατροφή είναι οι εξής: τα είδη κρέατος που είναι πλούσια σε λίπος, η πέτσα των πουλερικών, προϊόντα κρέατος, όπως τα λουκάνικα και οι κρεατόπιτες, γαλακτοκομικά προϊόντα με πλήρη λιπαρά, όπως τυρί και κρέμα γάλακτος, βούτυρο, «ghee» και λαρδί, έλαιο καρύδας και φοινικέλαιο, σφολιάτες, κέικ και μπισκότα, γλυκά και σοκολάτα.

Επομένως, μερικοί τρόποι να μειωθεί η ποσότητα του κορεσμένου λίπους στη διατροφή είναι:

·                     Επιλέξτε άπαχα κομμάτια κρέατος και αφαιρέστε το ορατό λίπος από το κρέας; αφαιρέστε την πέτσα των πουλερικών; προτιμήστε να ψήσετε παρά να τηγανίσετε το κρέας.

·                     Δώστε προσοχή στις ποσότητες που καταναλώνετε από τρόφιμα όπως λουκάνικα, ζύμες, πίτες, κέικ, μπισκότα, γλυκά, σοκολάτες

·                     Επιλέξτε γαλακτοκομικά προϊόντα άπαχα ή μετρίου λίπους.

·                     Προτιμήστε φυτικά έλαια (πλούσια σε ακόρεστο λίπος, όπως το ελαιόλαδο, το ηλιέλαιο και το έλαιο από σιναπόσπορο) ή προϊόντα επάλειψης, τύπου “spread”, αντί για άλλα είδη που είναι πλούσια σε κορεσμένο λίπος.

Τέλος, υιοθετήστε μια ισορροπημένη διατροφή, πλούσια σε φρούτα, λαχανικά, αμυλούχα τρόφιμα (όπως το ρύζι, τα ζυμαρικά, οι πατάτες), και επιλέξτε μεθόδους μαγειρέματος που δεν προσθέτουν λίπος στα τρόφιμα, όπως ο βρασμός και το μαγείρεμα στον ατμό.

TRANS ΛΙΠΑΡΑ : Λίπη προς αποφυγήν.

Οι επιστημονικές ανακοινώσεις για την επίδραση των διαφόρων τροφών στην υγεία μας και ως εκ τούτου οι οδηγίες για μια σωστή διατροφή δημιουργούν, και όχι αδίκως, συχνά μεγάλη σύγχυση στους καταναλωτές. Η αιτία είναι απλή. Η επιστημονική κοινότητα αλλάζει καθ’ οδόν απόψεις ακριβώς διότι γίνονται συνεχώς νέες ανακαλύψεις. Μια χαρακτηριστική περίπτωση είναι η «διαμάχη» για το ποια λίπη είναι καλύτερα, τα ζωικά ή τα φυτικά;

Στη δεκαετία του 1950 τα ζωικά τρόφιμα είχαν στιγματιστεί επειδή περιέχουν αρκετό κορεσμένο λίπος και χοληστερόλη. Το χειρότερο θεωρήθηκε το βούτυρο που έχει 61 γρ. κορεσμένο λίπος και 215 mg χοληστερόλη ανά 100 γρ. Ήταν καθαρή ανοησία να αλείφει κάποιος βούτυρο στο ψωμί του, αλλά γι’ αυτούς που δεν μπορούσαν να εγκαταλείψουν τη συνήθεια, υπήρχαν ευτυχώς οι μαργαρίνες. Οι μαργαρίνες είναι φυτικά προϊόντα με λίγα κορεσμένα λιπαρά και καθόλου χοληστερόλη, αποτέλεσμα μιας μεθόδου που ανακάλυψε η βιομηχανία τροφίμων για να στερεοποιεί τα φυτικά έλαια, τη μερική υδρογόνωση. Όμως κατά τη διαδικασία της στερεοποίησης των φυτικών ελαίων συνέβαινε κάτι περίεργο. Κανονικά, όταν στην αλυσίδα ενός λιπαρού οξέος ενώνονται δύο άνθρακες με διπλό δεσμό, συγκρατούν δύο υδρογόνα που βρίσκονται σε θέση cis, όπως λένε οι χημικοί, που σημαίνει «από την ίδια πλευρά». Με τη μερική υδρογόνωση, ενδέχεται ένα από τα υδρογόνα να αλλάξει θέση και να βρεθεί απέναντι από το άλλο. Σ’ αυτήν την περίπτωση οι χημικοί λένε ότι τα υδρογόνα βρίσκονται σε θέση trans που σημαίνει «από την άλλη πλευρά». Μια μαργαρίνη που έχει παραχθεί με υδρογόνωση μπορεί να έχει 40-47% ακόρεστα λιπαρά και το 30-40% να είναι trans.

Τα trans λιπαρά υπάρχουν όχι μόνο στις μαργαρίνες, αλλά και σε πολλά άλλα επεξεργασμένα προϊόντα. Η βιομηχανία τροφίμων περνούσε σχεδόν όλα τα έλαια από μια ελαφρά υδρογόνωση πριν από το 1985 για να μεγαλώσει τη διάρκεια ζωής τους στο ράφι, καθώς ο trans διπλός δεσμός είναι ανθεκτικός. Όμως η μετάθεση των υδρογόνων στο χώρο ίσως έχει σοβαρές συνέπειες στην υγεία. Το 1979, ο "πρύτανης" της βρετανικής καρδιολογίας Τζον ΜακΜίκαελ, έγραψε: «…τα ζωικά λίπη μπορεί να είναι λιγότερο επιβλαβή για την καρδιά ή τα αγγεία απ’ ό,τι μερικά φυτικά έλαια που όταν υδρογονώνονται, αποτελούν σημαντικό μέρος πολλών μαργαρινών. Η μαζική έκθεση του κοινού σ’ αυτά τα έλαια πρέπει να αποφεύγεται μέχρι να μάθουμε περισσότερα για τα λιπαρά των μαργαρινών». Όμως οι αρνητικές παρατηρήσεις για τα trans ήταν μεμονωμένες και δεν απασχόλησαν ιδιαίτερα τη διατροφική κοινότητα, ίσως επειδή ήταν ακόρεστα και είχε επικρατήσει η αντίληψη ότι μόνο τα κορεσμένα κάνουν κακό στην καρδιά. Στη δεκαετία του 1990 η στάση της διατροφικής κοινότητας απέναντι στις μαργαρίνες και τα trans λιπαρά άρχισε να αλλάζει εξαιτίας μιας ευρωπαϊκής μελέτης.

Το 1990 δύο Oλλανδοί ερευνητές, οι Ρόναλντ Μένσινκ και Μάρτιτζ Κατάν, έδωσαν τρεις διαφορετικές δίαιτες σε 34 γυναίκες και 25 άνδρες, που ακολούθησαν την κάθε μία τους επί τρεις εβδομάδες. Όταν οι εθελοντές κατανάλωσαν αντί για ελαιόλαδο μια μαργαρίνη με trans λιπαρά, οι ερευνητές παρατήρησαν ότι η κακή χοληστερόλη, η LDL, ανέβηκε 14 mg/dL και η καλή χοληστερόλη, η HDL, έπεσε 7 mg/dL. Όταν το ελαιόλαδο αντικαταστάθηκε με κορεσμένα λίπη, η LDL ανέβηκε περίπου το ίδιο αλλά η HDL δεν έπεσε. Δηλαδή οι μαργαρίνες ήταν χειρότερες από τα κορεσμένα λίπη διότι ανέβαζαν την LDL και έριχναν την HDL ενώ τα κορεσμένα λίπη ανέβαζαν την LDL χωρίς να ρίχνουν την HDL.

Η μελέτη αναστάτωσε την ιατρική κοινότητα και η αμερικανική βιομηχανία μαργαρίνης ζήτησε από το Υπουργείο Γεωργίας να κάνει μια μελέτη που θα επιβεβαίωνε ή θα απέρριπτε το πείραμα των Ολλανδών. Τα αποτελέσματα αναφέρθηκαν το 1992 και το συμπέρασμα ήταν ότι μια διατροφή που περιείχε 10 ή 20 γρ. trans λιπαρά την ημέρα ανεβάζει την LDL χοληστερόλη όσο τα κορεσμένα λίπη. O βασικός ερευνητής της μελέτης Τζόζεφ Τζουντ είπε: «Μέχρι να μάθουμε περισσότερα, μπορούμε να υποθέσουμε ότι κάθε γραμμάριο trans ανεβάζει τη LDL χοληστερόλη περίπου όσο ένα γραμμάριο κορεσμένου λίπους». Οι καταναλωτές δεν χρειάζονταν περισσότερα για να γυρίσουν την πλάτη τους στις μαργαρίνες, άλλωστε, δεν τις αγόραζαν για την καλύτερη γεύση τους, αλλά επειδή υποτίθεται ότι μείωναν τη χοληστερόλη. Οι μαργαρίνες είχαν κερδίσει τον εμπορικό πόλεμο κατά του βουτύρου με διαφημίσεις που έδειχναν καρδιοπαθείς να κάθονται σε ψηλά βουνά και να λένε τι ωραία που αισθάνονται, αλλά αυτές οι εικόνες φάνταζαν τώρα αστείες.

Σύγχυση επικρατούσε στα fast food που είχαν υιοθετήσει τα ακόρεστα φυτικά έλαια γιατί υποτίθεται πως έκαναν καλό στην καρδιά. Διαφήμιζαν τα φαγητά τους γράφοντας: «Μαγειρεμένα 100% σε φυτικό λάδι», όμως οι έρευνες αποκάλυπταν ότι ήταν γεμάτα trans. Ένα γεύμα κοτόπουλου McNuggets μαζί με μια μεγάλη μερίδα τηγανητές πατάτες στα McDonald’s βρέθηκε να έχει 19,2 γρ. trans λιπαρά. Μέχρι το 1993, υπήρχε μια ντουζίνα καθόλου κολακευτικών μελετών για τα trans, αλλά όχι το αποφασιστικό χτύπημα. Θα ερχόταν όμως πολύ γρήγορα. Το 1993, ο επιδημιολόγος Γουόλτερ Γουίλετ του Πανεπιστημίου Harvard μαζί με το συνεργάτη του Αλμπέρτο Αστσέριο έγραψαν ότι κατά συντηρητικούς υπολογισμούς τους, «…περισσότερο από 30.000 θάνατοι το χρόνο μπορεί να οφείλονται στην κατανάλωση των μερικώς υδρογονωμένων λιπών».

Η συζήτηση γύρω από τα trans κράτησε δύο χρόνια και όλα έδειχναν ότι οι καταναλωτές δεν μπορούσαν να εμπιστεύονται πια εκείνους που τους είχαν συστήσει τις μαργαρίνες. Ο Γουίλετ εξήγησε το μούδιασμα των συναδέλφων του λέγοντας: «Υπήρχε μεγάλη αντίδραση από την επιστημονική κοινότητα γιατί αρκετοί είχαν κάνει καριέρα λέγοντας στον κόσμο να τρώει μαργαρίνες αντί για βούτυρο». Τελικά, η μία μελέτη μετά την άλλη έβρισκε τα trans αποκρουστικά και το κλίμα άλλαξε εντελώς. Δεν υπήρχε κανείς που να τα υπερασπίζεται, ενώ οι ειδικοί που σφυροκοπούσαν τα κορεσμένα επί δεκαετίες χωρίς να πουν λέξη για τα trans, κατηγορούνταν ως σύμμαχοι της βιομηχανίας μαργαρινών. Εν τω μεταξύ, τέθηκε το θέμα της αναγραφής των trans λιπαρών στις ετικέτες των τροφίμων. «Τα trans λιπαρά, τα χειρότερα αλλά λιγότερο γνωστά μέλη της οικογένειας των λιπών, ενεδρεύουν σε πολλές δημοφιλείς μάρκες τροφίμων χωρίς να γνωστοποιούνται στην ετικέτα» , έγραφε το 1998 ένα δημοσίευμα της Wall Street Journal. Οι ετικέτες διαχώριζαν το λίπος σε κορεσμένο και ακόρεστο διότι αυτές οι κατηγορίες είχαν διαφορετική επίδραση στη χοληστερόλη. Τώρα που είχε ανακαλυφθεί ότι τα trans, όχι μόνο ανέβαζαν την LDL αλλά επιπλέον έριχναν την HDL, προκαλώντας μεγαλύτερο κακό από τα κορεσμένα, έπρεπε κι αυτά να αναγράφονται ξεχωριστά. Οι ετικέτες αποτελούν τον οδηγό όσων επιχειρούσαν να ρίξουν τη χοληστερόλη μέσω της διατροφής, αλλά αυτοί που απέφευγαν τα κορεσμένα, έπεφταν άθελά τους πάνω στα trans.

Τελικά, το 2006, οι αμερικανικές εταιρίες τροφίμων υποχρεώθηκαν να αναφέρουν τα trans στις ετικέτες όταν περιέχουν μεγαλύτερη ποσότητα από 0,5 γρ. ανά προϊόν. Στην Ευρώπη οι καταναλωτές δεν έχουν ακόμα αυτού του είδους την πληροφορία. Σήμερα, πάντως, η βιομηχανία τροφίμων έχει κυκλοφορήσει μαργαρίνες που δεν περιέχουν trans, αλλά το κοινό δεν είναι ενημερωμένο και αγοράζει ακόμα τις παλιές μαργαρίνες που είναι γεμάτες trans λιπαρά. Αποφύγετε, λοιπόν, τα προϊόντα που αναγράφουν στην ετικέτα ότι περιέχουν «μερικώς υδρογονωμένα έλαια» ή «τρανς».